W sytuacji, gdy rodzice biologiczni nie są w stanie zapewnić swojemu dziecku właściwej opieki i wychowania, sprawowana jest wobec niego piecza zastępcza, czyli codzienna bieżąca troska mająca na celu zabezpieczenie potrzeb dziecka, budowania poczucia bezpieczeństwa, bliskości i zaufania do dorosłych. Piecza zastępcza - CZASOWY NOWY DOM może być realizowana w formie rodzinnej bądź instytucjonalnej.
Formy rodzinnej pieczy zastępczej to:
- rodzina zastępcza (spokrewniona, niezawodowa, zawodowa, zawodowa pełniąca funkcję pogotowia rodzinnego oraz zawodowa specjalistyczna),
- rodzinny dom dziecka.
Umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej następuje na podstawie:
1. orzeczenia sądu;
2. w przypadkach interwencji, gdy dziecko zostało doprowadzone przez Policję lub Straż Graniczną;
3. wniosku rodziców, dziecka, osoby trzeciej lub w trybie art. 12 ustawy z 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie.
Zgodnie z art. 42 ust 1 ustawy o funkcję rodzica zastępczego lub prowadzenie rodzinnego domu dziecka mogą starać się osoby, które:
1. Dają rękojmię należytego sprawowania pieczy zastępczej;
2. Nie są i nie były (nigdy) pozbawione władzy rodzicielskiej, oraz władza rodzicielska nie jest im ograniczona ani zawieszona;
3. Wypełniają obowiązek alimentacyjny – w przypadku gdy taki obowiązek w stosunku do nich wynika z tytułu egzekucyjnego (wyroku sądu, ugody);
4. Nie są ograniczone w zdolności do czynności prawnych;
5. Są zdolne do sprawowania właściwej opieki nad dzieckiem, co zostało potwierdzone:
- zaświadczeniem lekarskim o stanie zdrowia wystawionym przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej oraz
- opinią o posiadaniu predyspozycji i motywacji do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka wystawioną przez psychologa;
6. Przebywają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
7. Zapewnią odpowiednie warunki bytowe i mieszkaniowe umożliwiające dziecku zaspokajanie jego indywidualnych potrzeb, w tym:
- rozwoju emocjonalnego, fizycznego i społecznego,
- właściwej edukacji i rozwoju zainteresowań,
- wypoczynku i organizacji czasu wolnego.
Pełnienie funkcji rodziny zastępczej niezawodowej lub zawodowej oraz prowadzenie rodzinnego domu dziecka może być powierzone osobom, które nie były skazane prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo.
W przypadku rodziny zastępczej niezawodowej co najmniej jedna osoba tworząca tę rodzinę musi posiadać stałe źródło dochodów.
Rodzinę zastępczą mogą stworzyć małżonkowie lub osoba niepozostająca w związku małżeńskim.
Wymagane dokumenty od kandydatów do sprawowania pieczy zastępczej:
1. Podanie o utworzenie rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka.
2. Życiorys osoby lub małżonków.
3. Odpis aktu małżeństwa – zupełny.
4. Zaświadczenie o wysokości zarobków.
5. Zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia wystawione przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej.
W przypadku rodziny zastępczej niezawodowej co najmniej jedna osoba tworząca tę rodzinę musi posiadać stałe źródło dochodu.